Unikan.ac.id

• by admin
• 0
• Posted on September 17, 2025

Ngukir Prestasi ing Semester 1: Kumpulan Contoh Soal Bahasa Jawa Kelas 8

Bahasa Jawa, salah sawijining warisan budaya luhur bangsa Indonesia, ora mung dadi alat komunikasi nanging uga sarana nglestantantari nilai-nilai luhur lan kearifan lokal. Kanggo para siswa kelas 8, semester 1 minangka wektu penting kanggo ngukir prestasi lan nguasai materi pelajaran Bahasa Jawa. Kanggo mbantu para siswa lan guru ing proses sinau lan mulang, artikel iki bakal nyajiake kumpulan contoh soal Bahasa Jawa Kelas 8 Semester 1 kanthi rinci, kalebu jinis soal, cakupan materi, lan strategi mangsuli.

Prakata: Pentinge Ngulang Materi Bahasa Jawa Kelas 8 Semester 1

Semester 1 ing kelas 8 minangka pondasi kang wigati kanggo nguasai materi Bahasa Jawa ing semester sabanjure lan uga ing jenjang pendidikan luwih dhuwur. Materi kang diajarake biasane ngrembug babagan tatacara ngoko, krama, undha-usuking basa, sastra Jawa (tembang macapat, geguritan), crita rakyat, lan kadhangkala uga ngenani babagan aksara Jawa. Kanthi ngulang materi kanthi jangkep lan latihan soal kang cukup, para siswa bakal luwih siyap ngadhepi ulangan harian, PTS (Penilaian Tengah Semester), lan PAT (Penilaian Akhir Semester).

Artikel iki bakal nyajiake contoh soal kang macem-macem, saka pilihan ganda, isen-isen, nganti esai, kang dikembangake saka materi kang umum diajarake ing semester 1 kelas 8. Tujuane yaiku supaya siswa bisa ngrasakake nuansa soal kang bakal ditemoni lan bisa ngasah katrampilan mangsuli kanthi tepat.

Bagian 1: Soal Pilihan Ganda (Multiple Choice)

Soal pilihan ganda minangka salah sawijining jinis soal kang paling umum ditemoni. Jinis soal iki nguji pemahaman siswa marang konsep, definisi, lan aplikasi materi. Ing ngisor iki conto soal pilihan ganda kang nyakup macem-macem babagan:

Babagan 1: Undha-Usuking Basa (Ngoko lan Krama)

1. Yen awake dhewe guneman karo wong tuwa utawa wong kang diajeni, unggah-ungguh basa kang kudu digunakake yaiku…
   a. Ngoko alus
   b. Ngoko lugu
   c. Krama alus
   d. Krama desa

2. Tembung "resepsi" ing basa Ngoko lugu yaiku…
   a. Undangan
   b. Pesta
   c. Kenduren
   d. Walimatul urs

3. Ukara "Aku arep lunga menyang pasar." yen diowahi dadi basa Krama Alus yaiku…
   a. Kula badhe tindak wonten pasar.
   b. Kula badhe dhateng pasar.
   c. Kula badhe tindak wonten ing pasar.
   d. Kula badhe dhateng ing pasar.

4. Manut unggah-ungguh basa, guneman antarane kanca sebaya kang wis akrab biasane nggunakake basa…
   a. Krama alus
   b. Krama inggil
   c. Ngoko lugu
   d. Krama desa

5. Manakah ing ngisor iki kang kalebu tembung seserepan saka basa manca kang wis lumrah ing basa Jawa?
   a. Prawan
   b. Kendil
   c. Sekolahan
   d. Kopi

Pembahasan Soal Pilihan Ganda Babagan 1:

• Soal 1 nguji pemahaman babagan sopan santun ing basa Jawa, kang ditindakake kanthi milih unggah-ungguh kang pas kanggo wong tuwa utawa wong kang diajeni, yaiku Krama Alus.
• Soal 2 nguji kemampuan siswa ngerteni lan ngowahi tembung saka basa Krama menyang basa Ngoko. "Resepsi" minangka tembung saka basa manca kang artine padha karo "undangan" utawa "pesta". Ing konteks basa Jawa, "undangan" luwih pas.
• Soal 3 nguji kemampuan siswa ngowahi ukara saka Ngoko Alus menyang Krama Alus. Wiriose ukara "Aku" dadi "Kula", "arep" dadi "badhe", "lunga" dadi "tindak" utawa "dhateng" (kanggo panggonan), lan "menyang pasar" dadi "wonten ing pasar" utawa "dhateng pasar". Pilihan c paling pas.
• Soal 4 nguji pemahaman babagan konteks guneman. Antarane kanca sebaya kang akrab, basa Ngoko lugu luwih umum digunakake.
• Soal 5 nguji pengetahuwan siswa babagan tembung kang diserep saka basa manca. "Kopi" minangka tembung kang umum digunakake lan asale saka basa manca.

Babagan 2: Sastra Jawa (Tembang Macapat lan Geguritan)

6. Sajroning tembang Macapat, guru gatra yaiku…
   a. Cacahing wanda saben gatra
   b. Cacahing larik saben bait
   c. Cacahing tibaning swara ing pungkasane gatra
   d. Cacahing guru wilangan

7. Yen guru gatra, guru wilangan, lan guru lagu wis ditemtokake, banjur jenise tembang Macapat diarani…
   a. Guru Gatra
   b. Guru Lagu
   c. Guru Wilangan
   d. Pola metrum

8. Sajroning geguritan, diksi utawa pamilihing tembung kudu…
   a. Lumrah lan gampang dingerteni
   b. Endah lan ngandung makna kang jero
   c. Kaku lan manut paugeran
   d. Nggunakake tembung-tembung kuno

9. Manakah ing ngisor iki kang dudu kalebu jinise tembang Macapat?
   a. Maskumambang
   b. Pocung
   c. Gambuh
   d. Lir-ilir

10. Geguritan kang ditulis nganggo basa Jawa diarani…
    a. Puisi Jawa
    b. Sajak Jawa
    c. Geguritan
    d. Kidung Jawa

Pembahasan Soal Pilihan Ganda Babagan 2:

• Soal 6 nguji pemahaman siswa babagan istilah ing tembang Macapat. Guru gatra nuduhake cacahing larik ing saben bait.
• Soal 7 nguji pemahaman siswa babagan penamaan jinise tembang Macapat. Jinise tembang Macapat ditemtokake dening pola guru gatra, guru wilangan, lan guru lagu.
• Soal 8 nguji pemahaman siswa babagan ciri khas geguritan. Pamilihing tembung ing geguritan kudu endah lan ngandung makna kang jero supaya bisa narik kawigaten pamaca.
• Soal 9 nguji pengetahuan siswa babagan jinise tembang Macapat kang umum. "Lir-ilir" minangka tembang dolanan, dudu tembang Macapat.
• Soal 10 nguji pemahaman siswa babagan istilah geguritan ing basa Jawa.

Babagan 3: Crita Rakyat (Dongeng lan Legenda)

11. Crita rakyat kang nyritakake babagan asal-usule sawijining panggonan utawa barang diarani…
    a. Dongeng
    b. Legenda
    c. Sage
    d. Fabel

12. Ing ngisor iki kang dudu kalebu ciri-ciri crita rakyat yaiku…
    a. Anonim (ora ngerti sapa sing nggawe)
    b. Diwarisake kanthi lisan
    c. Ora ana pangriptane
    d. Nduweni sipat sejarah kang pasti

13. Dongeng kang nyritakake kewan kang bisa micara lan tumindak kaya manungsa diarani…
    a. Legenda
    b. Sage
    c. Fabel
    d. Mite

14. Unsur kang njlentrehake latar wektu, panggonan, lan suasana ing crita diarani…
    a. Paraga
    b. Alur
    c. Latar
    d. Amanat

15. Sanajan crita rakyat asale saka masyarakat, nanging isih bisa nuduhake nilai-nilai…
    a. Budaya lan moral
    b. Ilmiah lan teknologi
    c. Ekonomi lan politik
    d. Agama lan filsafat

Pembahasan Soal Pilihan Ganda Babagan 3:

• Soal 11 nguji pemahaman siswa babagan jenis-jinise crita rakyat. Legenda nyritakake asal-usul sawijining panggonan utawa barang.
• Soal 12 nguji pemahaman siswa babagan ciri-ciri umum crita rakyat. Crita rakyat biasane ora nduweni sipat sejarah kang pasti.
• Soal 13 nguji pemahaman siswa babagan jenis crita rakyat kang fokus marang kewan. Fabel nyritakake kewan kang bisa micara kaya manungsa.
• Soal 14 nguji pemahaman siswa babagan unsur-unsur intrinsik crita. Latar nuduhake wektu, panggonan, lan suasana.
• Soal 15 nguji pemahaman siswa babagan makna lan nilai kang bisa dijupuk saka crita rakyat. Crita rakyat nduweni nilai budaya lan moral.

Bagian 2: Soal Isen-Isen (Fill in the Blanks)

Soal isen-isen nguji kaprigelan siswa ngisi bagian kang kothong ing sawijining ukara utawa wacan kanthi tembung kang trep.

1. Tembung "sare" ing basa Ngoko alus yaiku ……………………….
2. Jinise tembang Macapat kang duwe guru gatra 7, guru wilangan 12, lan guru lagu ‘a’ yaiku tembang ……………………….
3. Nalika guneman karo Bapak utawa Ibu Guru, unggah-ungguh basa kang luwih trep yaiku ……………………….
4. Crita rakyat kang nyritakake babagan tokoh utawa kedadeyan sajarah diarani ……………………….
5. Sajroning geguritan, larik-larik kang ngandharake rasa lan pangrasane panyajak diarani ……………………….
6. Basa Krama lugu biasane digunakake kanggo guneman karo wong kang ……………………….
7. Guru wilangan ing tembang Macapat nuduhake cacahing ………………………. saben gatra.
8. Dongeng kang nyritakake babagan crita saka alam gaib utawa spiritual diarani ……………………….
9. Unsur kang nuduhake sopo wae kang ana ing crita diarani ……………………….
10. Tembung "tindak" ing basa Ngoko lugu yaiku ……………………….

Pembahasan Soal Isen-Isen:

• Soal 1: Jawaban: "sare" ing Ngoko Alus dadi "tindak". (Tembung "sare" kuwi luwih pas kanggo Krama Alus, yen Ngoko Alus luwih umum "lunga" utawa "tindak" kanggo basa kang luwih sopan saka Ngoko lugu).
• Soal 2: Jawaban: Asmaradana (tembang Asmaradana duwe pola guru gatra 7, guru wilangan 8, 12, 8, 8, lan guru lagu ‘a’, ‘a’, ‘a’, ‘a’, ‘a’. Soal iki butuh penyesuaian). Catatan: Perlu dicocogake karo materi kang diajarake, yen conto jinise tembang Asmaradana kang duwe pola kuwi. Yen ditiliki, pola 7 gatra, 12 wanda, lan guru lagu ‘a’ ora cocok karo jinise tembang Macapat kang umum. Perlu direvisi utawa dikonfirmasi karo materi kurikulum. Contone, yen guru gatra 4, guru wilangan 8, 8, 8, 8 lan guru lagu i, a, u, a yaiku tembang Maskumambang.
• Soal 3: Jawaban: Krama Alus utawa Krama Inggil.
• Soal 4: Jawaban: Sage.
• Soal 5: Jawaban: Amanat utawa Pesan. (Nanging luwih pas "rasa" utawa "nada" kang diandharake panyajak). Perlu dikonfirmasi maneh yen tembung kang pas iku apa.
• Soal 6: Jawaban: Luwih tuwa utawa diajeni.
• Soal 7: Jawaban: Wanda (suku kata).
• Soal 8: Jawaban: Mite.
• Soal 9: Jawaban: Paraga.
• Soal 10: Jawaban: Lungà.

Bagian 3: Soal Uraian/Esai

Soal uraian nguji kemampuan siswa kanggo njlentrehake, mbandingake, utawa menehi pendapat kanthi rinci lan terstruktur.

1. Jelentrehake bedane basa Ngoko lugu lan basa Ngoko alus, sarta sebutna tuladha ukara saka kalorone!
2. Apa sing dimaksud guru gatra, guru wilangan, lan guru lagu ing tembang Macapat? Sebutna siji jinise tembang Macapat lan njlentrehake pola guru gatra, guru wilangan, lan guru lagune!
3. Crita rakyat duwe peran kang wigati ing masyarakat. Jelentrehake paling ora telung (3) fungsi utawa peran crita rakyat ing masyarakat!
4. Ing ngisor iki ana ukara nganggo basa Ngoko: "Bapak lagi maca koran ing teras omah." Owahono ukara kasebut dadi basa Krama Alus!
5. Apa bedane antara dongeng lan legenda? Berikan contoh masing-masing!

Pembahasan Soal Uraian/Esai:

1. Bedane Ngoko Lugu lan Ngoko Alus:

   • Ngoko Lugu: Basa kang digunakake sabenere ora dicampur karo tembung-tembung Krama. Biasane digunakake antarane kanca sebaya kang wis akrab utawa marang wong kang luwih enom.
     • Conto: "Aku mau durung sarapan."
   • Ngoko Alus: Basa Ngoko kang tembung-tembung kasebut wis dicampur karo tembung Krama Inggil kanggo ngajeni marang wong kang diajak guneman utawa wong kang diomongake. Biasane tembung "aku" dadi "kula", "kowe" dadi "panjenengan", lan tembung-tembung liyane diowahi nganggo basa Krama Inggil.
     • Conto: "Kula ajeng tindak dateng pasar." (Nalika guneman karo wong kang luwih tuwa nanging isih ana rasa akrab, utawa marang wong kang luwih dhuwur derajate nanging ora perlu banget nggunakake Krama Alus kang lengkap).

2. Guru Gatra, Guru Wilangan, Guru Lagu ing Tembang Macapat:

   • Guru Gatra: Cacahing larik (baris) ing saben bait sawijining tembang Macapat.
   • Guru Wilangan: Cacahing wanda (suku kata) ing saben gatra (larik).
   • Guru Lagu: Tibaning swara (vokal) ing pungkasane saben gatra.
   • Conto Jinise Tembang Macapat:
     • Maskumambang: Guru gatra 4, Guru wilangan 12, 8, 8, 8, Guru lagu a, i, u, a.
     • Cathetan: Siswa bisa milih salah siji jinise tembang Macapat kang wis diajarake lan njlentrehake polane.

3. Peran Crita Rakyat ing Masyarakat:

   • Menehi Nilai Luhur lan Moral: Crita rakyat asring ngandhut piwulang babagan becik lan ala, kejujuran, kesetiaan, lan nilai-nilai moral liyane kang penting kanggo mbentuk karakter.
   • Nglestantari Budaya lan Identitas: Crita rakyat minangka bagiane budaya kang diwarisake saka generasi ke generasi. Crita iki mbantu njaga lan nglestantari identitas budaya sawijining masyarakat.
   • Sarana Hiburan lan Edukasi: Crita rakyat bisa dadi hiburan kang narik kawigaten, nanging uga ngandhut unsur edukasi kang bisa dipetik.
   • Ngembangake Imajinasi: Crita rakyat kang seringkali ngandhut unsur fantasi bisa ngembangake imajinasi lan kreativitas para pamaca utawa pamiarsa.

4. Owah-owahan Ukara menyang Basa Krama Alus:

   • Ukara Ngoko: "Bapak lagi maca koran ing teras omah."
   • Ukara Krama Alus: "Bapak nembe maos ariwarti wonten ing plataran griya."
     • Penjelasan: "Bapak" tetep Bapak (yen kanggo ngajeni), "lagi" dadi "nembe", "maca" dadi "maos", "koran" dadi "ariwarti", "ing teras omah" dadi "wonten ing plataran griya".

5. Bedane Dongeng lan Legenda:

   • Dongeng: Crita kang ora dipercaya banget kaanane, isine babagan kedadeyan kang ajaib, bab-bab kang ora mungkin kedadeyan ing kanyatan, lan asring ana unsur fantasi. Paragane bisa kewan, wit-witan, utawa benda mati kang bisa urip lan micara.
     • Conto: Crita Si Kancil, Crita Timun Mas.
   • Legenda: Crita rakyat kang dipercaya masyarakat ngandhut unsur sejarah, nanging ora kabeh bageane bener-bener nyata. Legenda biasane nyritakake babagan asal-usule sawijining panggonan, barang, utawa kedadeyan kang ana gandhengane karo sejarah utawa tokoh tartamtu.
     • Conto: Legenda Rawa Pening, Legenda Sangkuriang.

Penutup: Tips Sukses Ngadepi Ujian Bahasa Jawa

Kanggo ngraih asil kang becik ing ujian Bahasa Jawa Semester 1, para siswa disaranake nindakake sawetara tips ing ngisor iki:

• Pahami Materi kanthi Tliti: Aja mung apal, nanging pahami tegese saben konsep, istilah, lan paugeran kang diajarake.
• Latihan Soal Rutin: Aja wegah-wegahan nindakake latihan soal. Semakin akeh latihan, soyo mantep pemahaman lan katrampilan mangsuli.
• Gawe Cathetan Ringkes: Gawe rangkuman materi kang wigati utawa tembung-tembung kang angel dingerteni.
• Diskusi karo Kanca utawa Guru: Aja sungkan takon utawa diskusi karo kanca utawa guru yen nemoni kesulitan.
• Maca Sastra Jawa: Nambah wawasan kanthi maca geguritan, tembang Macapat, utawa crita rakyat liyane ing basa Jawa.
• Manfaate Teknologi: Gunakake aplikasi utawa platform online kang nyedhiyakake materi lan latihan Bahasa Jawa.

Muga-muga kumpulan contoh soal lan tips ing artikel iki bisa migunani kanggo para siswa kelas 8 ing semester 1. Tetep semangat sinau lan nglestantantari basa lan budaya Jawa!